بازگشت به لیست سیاه FATF در نشستی به ریاست چین/ تاثیر این تصمیم بر اقتصاد ایران چیست؟

گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF یک سازمان بین دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با ابتکار جی ۷ با توجه به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پولشویی به خصوص در قالب معاملات مواد مخدر و مقابله با تامین مالی تروریسم تاسیس شد.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛

دبیرخانه این گروه در مقر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در پاریس قرار دارد. این سازمان در سال ۲۰۱۲ چهل و نه توصیه را به عنوان استاندارد‌های خود ابلاغ نمود که شامل ۹ توصیه برای مبارزه با تروریسم و چهل توصیه برای شفافیت مالی می‌شد. از نظر این نهاد مالی، کشور‌ها به چهار دستۀ استاندارد، در حال پیشرفت، غیرهمکار و لیست سیاه تقسیم می‌شوند.

ایران از سال ۲۰۱۰ به بهانه برنامه هسته‌ای در قالب کشور‌های لیست سیاه و در کنار کره شمالی قرار گرفت.

ایران برای خروج از لیست سیاه این گروه و تبادل با نظام بانکی و مالی دنیا، ابتدا قانون مبارزه با پولشویی را در دوم بهمن ۱۳۸۶ و سپس قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را نیز در سیزدهم دی ماه ۱۳۹۴ به تصویب مجلس رساند.

در ۲۵ خرداد ماه ۱۳۹۵ علی طیب نیا وزیر وقت اقتصاد به نمایندگی از دولت یازدهم طی یک توافق محرمانه پذیرفت که توصیه‌های چهل گانۀ FATF و یک برنامه اقدام را که حاوی دستورالعمل زمان بندی شده بود، اجرا کند. گروه اقدام مالی نیز چهارم تیرماه ۱۳۹۵ طی بیانیه‌ای در بوسان کره جنوبی اعلام کرد، ایران را دوازده ماه از لیست کشور‌هایی که باید علیه آن‌ها اقدام متقابل صورت بگیرد تعلیق می‌کند.

در دوم تیر ۱۳۹۶ مهلت یک ساله ایران به پایان رسید و FATF بعد از شش روز جلسه در شهر والنسیای اسپانیا اعلام کرد، با توجه به پیشرفت‌های ایران در ارتباط با اجرای برنامه‌های نظارت مالی و تصدیق این پیشرفت‌ها با ادامه تعلیق اقدامات مقابله‌ای این نهاد علیه ایران بدون قید زمانی موافقت کرده است.

دولت ایران نیز در این مدت از ۴۱ توصیه FATF حدود ۳۷ توصیه اجرا کرد و تنها چهار توصیه باقی ماند. دولت برای اجرای این چهار توصیه، چهار لایحه به مجلس ارائه داد که عبارت بودند از: اصلاح قانون پولشویی، اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، لایحه کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته (پالرمو) و لایحه کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (CFT).

بعد از گذشت حدود سه و نیم سال از خروج ایران از فهرست سیاه FATF و شش بار تمدید مهلت ایران برای تصویب لوایح، سرانجام در روز گذشته مورخه دوم اسفندماه 98 دوباره ایران به لیست سیاه FATF بازگشت.

در بیانیه FATF  به ریاست دوره‌ای چین، از کشورهای جهان خواسته شده بود برای مصون نگه داشتن سیستم بانکی‌شان از خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در نقل و انتقالات مالی ایران، "اقدامات مقابله‌ای" به کار بگیرند.

حالا پرسش این است در شرایط کنونی که ایران سخت ترین تحریم های بانکی را تجربه می کند، ورود ایران به فهرست سیاه FATF در کوتاه مدت و بلندمدت چه تاثیری می تواند بر اقتصاد کشور داشته باشد؟ بازارها چه تاثیری از این تصمیم خواهند پذیرفت؟

واکنش دولتی ها چه بود؟

رئیس کل بانک مرکزی: ورود به لیست سیاه در شرایط تحریمی تاثیری بر نظام پولی و مالی ندارد

عبدالناصر همتی در واکنش به قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: مردم عزیزمان خوب میدانند که در این دوران سخت تحریم های ظالمانه و فشار حداکثری، نظام پولی و مالی کشورمان توانسته است ارتباطات تحریم ناپذیری با نظام پولی و مالی دنیا، خارج از چارچوبFATF، برقرار کند که تا حد زیادی تهدیدهای ناشی از سنگ اندازی و دشمنی آمریکا را مهار کرده است. بانک مرکزی نیز، با همراهی سایر بخش های اقتصادی، مسیر خود را در جهت برآورده ساختن نیازهای تجاری کشور، بدون وقفه انجام خواهد داد.

وزیر اقتصاد: ورود ایران به لیست سیاه دشواری‌های فراوانی در پی خواهد داشت.

فرهاد دژپسند در حاشیه جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی که در ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ برگزار شد گفت: افزایش قیمت ارز هیچ ربطی به FATF ندارد. همچنین وی در آبان ماه سال جاری گفته بود: ورود نام ایران به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) دشواری‌های فراوانی در پی خواهد داشت.

رئیس دفتر رئیس جمهور: ما نباید برای آیندگان تحریم جدیدی به وجود بیاوریم!

محمود واعظی نیز در واکنش به ورود ایران به فهرست سیاه FATF گفت: وضعیت جدیدی که پیش خواهد آمد، ممکن است فشار اندکی بر تلاش‌های دولت بگذارند اما فشار اصلی زمانی ایجاد می‌شود که تحریم‌ها برداشته و روابط بانکی ما با دنیا برقرار می‌شود؛ وضعیتی که امروز رقم می‌خورد در آن روز خود را نشان خواهد داد. آن چه دولت بر آن اصرار داشت این بود که ما نباید برای آیندگان تحریم جدیدی به وجود بیاوریم که محدودیت‌های جدیدی به همراه دارد.

سخنگوی دولت: شرایط انتقال پول دشوارتر می شود

علی ربیعی در هفته اوایل دی ماه سال جاری در نشست خبری گفت: در صورت قرار گرفتن در لیست سیاه FATF  شرایط انتقال پول از شرایط امروز هم دشوارتر و تسلط اطلاعاتی بیگانگان بر ما بیشتر می‌شود.

مشاور حقوقی رئیس جمهور: تمامی روابط پولی و مالی بین المللی با خطر روبه رو خواهد شد

لعیا جنیدی طی مصاحبه ای گفت: با توجه به تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه آمریکا، نباید اجازه دهیم ارتباطات مالی بین‌المللی ما در دیگر مناطق جهان آسیب‌پذیر شود. ‌در صورت نپذیرفتن لوایح چهارگانه گروه اقدام مالی مشترک، تقریبا تمامی روابط پولی و مالی بین‌المللی خود را با خطر مواجه خواهیم کرد.

واکنش کارشناسان اقتصادی چه بود؟

شقاقی شهری: قرار گرفتن در لیست سیاه تاثیر چندانی بر بخش تجارت خارجی کشور نخواهد داشت

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: نظر بنده این است که حتی در صورت تصویب دو کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم و پولشویی، به دلیل ترس از تحریم های ثانویه آمریکا؛ هیچ نهاد مالی و بانکی حتی بانک های روسیه و چین حاضر به همکاری با بانک های ایرانی نمی باشند؛ لذا قرار گرفتن در لیست سیاه تاثیر چندانی بر بخش تجارت خارجی کشور نخواهد داشت. البته معتقدم شرایط اقتصادی بسیار سختی فارغ از بحث گروه اقدام مالی در پیش است.

سیدیاسر جبرائیلی: تجارت ایران از کانال های غیرقابل تحریم انجام می شود

سیدیاسر جبرائیلی، کارشناس اقتصاد سیاسی در توئیتر خود نوشت: برداشته شدن تعلیق نیم‌­بند ایران از FATF تاثیری بر تجارت خارجی ایران نخواهد داشت. عمده تجارت ایران از کانال های غیرقابل تحریم انجام می شود و این کانال ها اساساً خارج از حوزه عمل FATF قرار دارند. این رویداد به زودی پوچ بودن ادعای صفر شدن تجارت خارجی ایران را نشان خواهد داد.

حسین صمصامی: اقدام اخیر گروه ویژه اقدام مالی تاثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت

حسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد اظهار داشت: به دلیل تحریم‌های آمریکا بانک‌های بزرگ دنیا مراوده‌ای با شبکه بانکی ایران ندارند و نقل و انتقال پول خارج از این شبکه انجام می‌شود. وی افزود: اقدام اخیر گروه ویژه اقدام مالی تاثیری در اقتصاد ایران نخواهد داشت. ورود ایران به لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی یک حرکت برای دریافت امتیاز از ایران است و ورود و خروج ایران به این لیست تاثیری در اقتصاد ایران ندارد.

داود سوری: دوستان تجاری‌مان هم نمی‌توانند نجات‌مان دهند

داود سوری، اقتصاددان، درباره پیامدهای حضور ایران در لیست سیاه FATF به «شهروند» می‌گوید: «قطعا قرار گرفتن در لیست سیاه FATF تأثیرات مخربی روی وضع اقتصادی کشور خواهد گذاشت. آنچه واضح است این که هر کشوری در صورتی که نتواند مبادلات بین‌المللی خود را پیش ببرد و در بحث انتقال پول و مبادلات تجاری مشکل پیدا کند، با دردسرهای زیادی روبه‌رو می‌شود. وقتی مبادلات تجاری با سایر کشورهای دنیا انجام نشود یا اینکه با هزینه‌های زیاد اتفاق بیفتد، گرانی و مشکلات معیشتی پیش می‌آید و هزینه چنین اتفاقاتی هم به مردم تحمیل می‌شود و درنهایت آنها هستند که باید تاوان مشکلات اقتصادی را بپردازند.»

آیا رابطه دوستانه چین و روسیه و کشورهای اوراسیا می‌تواند بدون حضور در FATF مشکلات تجارت ایران را حل کند؟ سوری در پاسخ به این مسأله توضیح می‌دهد: «تمام کشورهایی که هنوز رابطه خوبی با آنها داریم FATF را پذیرفته‌اند؛ ضمن اینکه بحث کاملا اقتصادی است و نباید نگاه سیاسی به آن داشت. بانک‌های این کشورها با پذیرفتن FATF وارد نظام بانکی بین‌المللی شده‌اند و وقتی ایران در لیست سیاه قرار بگیرد، نمی‌توانند هیچ‌گونه مراوده و معامله‌ای با ما داشته باشند. زیرا  نظام بانکی بین‌المللی به دقت تمام مراودات این بانک‌ها را زیر نظر دارد و به آنها اجازه نمی‌دهد با ایران مبادلات تجاری داشته باشند.» او ادامه می‌دهد: «بنابراین حتی کشورهایی هم که رابطه خوبی با ما دارند نمی‌توانند معاملات اقتصادی با ایران داشته باشند، چون ضرری که بابت این کار نصیب‌شان می‌شود، بسیار بیشتر از سود رابطه با ایران است. بنابراین تمام مبادلات بانکی ایران یا انجام نمی‌شود یا به سختی و با هزینه بالا به سرانجام می‌رسد.»

واکنش فعالان بخش خصوصی چه بود؟

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین: با وجود تحریم‌های یکجانبه آمریکا پیوستن یا نپیوستن به FATF تاثیری بر اقتصاد ما نمی‌گذارد

مجیدرضا حریری اظهار داشت: همیشه پیوستن به FATF را به قوانین فیفا تشبیه می‌کنند، یعنی اگر ما قواعد فیفا را نپذیریم تنها می‌توانیم در داخل مرزهای خود بازی کنیم. اما بر اساس تحریم‌های یکجانبه آمریکا، عملاً ما در شرایطی هستیم که حتی اگر آن قواعد را بپذیریم، با توجه به دیواری که کشیده شده است، اجازه ورود هیچ تیمی به ایران وجود نخواهد داشت؛ یعنی کسی بزرگتر از قواعد فیفا نیز وجود دارد. در مورد رابطه سیستم بانکی نیز همین گونه است؛ ما به هیچ عنوان یک رابطه بانکی در تجارت نداشتیم، حتی پس از برجام نیز همین طور بود. وی افزود: بنابراین پذیرفتن قواعد FATF شرط لازم برای برای بازی در سیستم بانکی است اما شرط کافی نیست. در واقع شرط کافی مربوط به اجازه آمریکاست و بدون آن نمی‌توانیم در سیستم بانکی حضور داشته باشیم.

نائب رئیس اتاق ایران: نمی‌توان گفت عدم تصویب FATF هیچ تأثیری بر کشور ندارد

حسین سلاح ورزی در ابتدای دی ماه سال جاری گفت: در شرایط تحریم با روش‌های متعدد ارتباط بانکی خود را با برخی از کشورها حفظ کرده است؛ اما اگر رابطه ما با FATF قطع شود، فعالیت بانکی ما با دنیا دچار مشکل می‌شود، چون اگر ایران در لیست سیاه FATF قرار گیرد، کانال‌های اندک باقی مانده خود را نیز از دست می‌دهد و به‌ طور مشخص حتی روسیه و چین هم ارتباط بانکی خود را با ما قطع می‌کنند. وی افزود:  این جریان آن‌قدر اثرگذار است که حتی در ارسال و دریافت مرسولات پستی نیز دچار مشکل خواهیم شد و شاید پست بین‌المللی ما تعطیل شود؛ بنابراین، نمی‌توان گفت عدم تصویب FATF هیچ تأثیری بر کشور ندارد.

این تصمیم چه تاثیری بر بورس، بازار ارز، سکه و طلا داشت؟

امروز شاخص کل بورس در ابتدا و تحت تاثیر خبر ورود ایران به فهرست سیاه FATF حدود ۱۱ هزار واحد فرو ریخت و به کانال ۴۶۷ هزار وارد شد، اما بعد از گذشت یک ساعت شاخص کل دوباره به روند صعودی خود بازگشت و در نهایت با رشد ۳۱۱۱ واحدی نسبت به ابتدای امروز بر روی کانال ۴۸۱ هزار واحدی آرام گرفت.

در بازار ارز، اما دلار در صرافی‌های بانکی (بازارساز) تا لحظه تهیه این خبر با رشد ۲.۳ درصدی به ۱۴۵۳۲ تومان افزایش یافت، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار با رشد ۶.۵۸ درصدی به ۵۸۴۶۰۰ تومان رسید و قیمت سکه نیز با رشدی ۵.۸ درصدی به ۵ میلیون و ۶۳۹ هزار تومان افزایش یافت.

به نظر می‌رسد، در کوتاه مدت این ورود ایران به لیست سیاه FATF باعث افزایش قیمت دلار، طلا و سکه شود، اما در بلندمدت قطعا بانک مرکزی خواهد توانست از افزایش قیمت دلار جلوگیری نماید و این خود عاملی بر کاهش قیمت سکه و طلا خواهد بود و سرانجام پیش بینی می‌شود، وضعیت به مانند بورس به حالت عادی بازگردد.

در انتها، باید به این موضوع اشاره کرد که دو دیدگاه در مورد ورود ایران به فهرست سیاه FATF وجود دارد. دیدگاه اول معتقد است، در شرایط فعلی که ایران تحت تحریم‌های شدید از جمله تحریم‌های بانکی قرار دارد، این تصمیم تاثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، اما دیدگاه دوم معتقد است، با ورود ایران به فهرست سیاه FATF حتی نخواهیم توانست با کشور‌های دوست مانند روسیه و چین تبادلات تجاری داشته باشیم و این موضوع می‌تواند بیش از پیش اقتصاد ایران را در فشار قرار دهد.